در خالص ترین و ناب ترین شکل ممکن یک رژیم گیاهخواری فقط شامل مواد غذایی با منبع گیاهی است و هیج نوع گوشت، ماهی و سایر محصولات حیوانی در آن جایی ندارد. در بیشتر رژیم‌های گیاهخواری، سبزی ها، میوه ها، غلات، حبوب، انواع نان (اغلب سبوس دار)،مخمر، نخودفرنگی، آجیل، روغن بادام زمینی، انواع دانه ها، روغنهای نباتی، شکر و شربت‌ها و… وجود دارند. اغلب رژیم گیاهی به رژیمی گفته می‌شود که هیچ نوع گوشتی در آن نباشد. ممکن است این گفته برای بعضی از رژيم‌های گیاهخواری درست باشد.
انواع رژیم گیاهخواری
کسانی که رژیم گیاهخواری دارند، از یکی از این الگوهای پیروی می‌کنند:
1- رژیم گیاهخواری همراه با شیر و تخم مرغ:
این افراد از رژیمی با مواد غذایی با منشأ گیاهی استفاده می‌کنند که مکمل آن شیر، محصولات لبنی، تخم مرغ و ماکیان و تخم انواع پرندگان است.
2- رژیم گیاهخواری همراه با شیر:
این افراد از رژیم گیاهخواری استفاده می‌کنند که مکمل آنت فقط شیر است.
3- گیاهخواران خالص یا وگان ها:
این افراد فقط غذاهایی را می‌خورند که منشأ گیاهی دارند و به هیچ عنوان از غذاهای حیوانی، شیر و محصولات لبنی وانواع تخم مرغ استفاده نمی‌کنند. همچنین واژه گان (vegan) متضمن فلسفه‌ای است که در آن هرگونه استفاده از چیزی که بخشی از زندگی حیوانی است. حتی به صورت غیرمستقیم نیز، ممنوع است.
4- رژیم میوه خواری:
رژیمی استفاده می‌کنند که شامل میوه‌های خام یا خشک، آجیل، عسل و روغن زیتون است. برخی افراد پیروی کننده از این رژیم از غلات و حبوب به عنوان مکمل استفاده می‌کنند.
رواج گیاهخواری
گیاهخواری روش جدیدی نیست. در طول تاریخ افراد، گروه‌ها و فرهنگ‌های گوناگونی وجود داشته اند که نوعی از رژیم گیاهخواری را رعایت کرده اند. پنج دین عمده دنیا (مسیحیت، یهود، اسلام، هندو و یونانی) همگی محدودیت‌هایی در مورد برخی غذاها با منشأ حیوانی دارند. به سبب وجود عقیده‌ای مبتنی بر حلول روح مرده در دیگران و حتی حیوانات، حفظ زندگی حیوانی یکی از اصول پایه‌ای مکتب‌های بودایی، برهمایی و پیروان مکتب چین است.
در دو قرن اخیر رویکرد تازه‌ای در گیاهخواری پیدا شده است که برخی از آنها بر اساس باورهای مذهبی و برخی براساس باورهای شخصی است. در سال‌های اخیر چند مکتب فکری مانند ذن، هارکریشنا و برخی گروه‌های یوگا رژیم‌های گیاهخواری به عنوان حرکتی به سوی آینده، دارای همسویی‌هایی با سایر حرکت‌ها و جنبش ها، مانند طرفداران محیط زیست، معترضان به فرهنگ غذایی رایج و حرکت سبز است. مطالعات جمعیتی نشان می‌دهد که افزایش بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی و برخی دیگر از بیماری ها، با افزایش مصرف گوشت همراه است.
گیاهخواری خالص برای خردسالان و کودکان پیشنهاد نمی‌شود. همچنین این رژیم برای زنان باردار و شیرده باید با دقت کامل تجویز شود.
بسیاری از محصولات حیوانی به سبب استفاده از مواد ناسالمی مانند افزودنی ها، نگه دارنده ها، و داشتن کلسترول فراوان و نداشتن فیبر، به صورت غذایی نامطبوع درآمدهاند.
شدیدترین عوارض، به سبب مصرف بیش از اندازه تخم مرغ، گوشت‌های نمک سود و گوشت‌های قرمز است. همچنین با درنظر گرفتن حقوق حیوانات، روش‌های تولید محصولات حیوانی غیرانسانی به نظر می‌آیند.
با این نگرش خوردن غذاهای گوشتی کاری غیرانسانی است. گیاهخواران بر این باورند که غلات و دانه‌های گیاهی برای تغذیه مردم گرسنه مناسب ترند.
مشکلات رژیم گیاهخواری
یک رژیم گیاهخواری دارای برخی مشکلات تغذیهای به صورت طبیعی و ذاتی است. مگر آنکه فرد استفاده کننده آگاهی کافی از علم تغذیه داشته باشد. همچنین میزان استفاده از غذاهای گیاهی نیز مهم است.
گیاهخواران خالص (وگان ها) و میوه خواران بیشتر در معرض خطرند. مشکلات تغذیهای در مورد این افراد شامل: انرژی، پروتئین، کلسیم، آهن، روی، ویتامینD ، ریبوفلاوین و ویتامین B12 است.
میزان سلامتی رژیم‌های گیاهی
برای داشتن یک رژیم گیاهی، لازم است که از فواید و مضرات غذاهای گوناگون، آگاهی کافی داشته باشیم. با پیروی از مواد زیر می‌توان به یک رژیم سالم گیاهی دست یافت.
غذاهای کم یا بدون کالری، استفاده از غذاهای تصفیه نشده که کالری مناسبی داشته باشند.
2- جایگزینی گوشت با گرئه‌های غنی از پروتئین مانند آجیل، دانه‌ها و حبوب.
3- افزایش مصرف نان‌های کامل، غلات، حبوب و آجیل برای تأمین انرژی.
4- استفاده مناسب از سبزی‌ها غلات برای تأمین پروتئین لازم، مثلاً مصرف لوبیا با ذرت یا برنج، سبزی‌های سبز برگ با بادام زمینی و گندم و غلات با حبوب.
5- استفاده از انواع سبزی‌ها و میوه‌ها تا مطمئن شویم که مقدار مناسب ویتامین C که به جذب آهن کمک می‌کند، در رژیم غذایی وجود دارد.
6- برطرف کردن کمبود تغذیهای حاصل از حذف شیر و محصولات لبنی با
الف) جایگزینی مقدار مناسب و در حد اعتدال مخمرها
ج) تأمین ویتامین D با قرار گرفتن در معرض نور خورشید
د) مصرف مکمل ویتامین B12
7- افزایش میزان انرژی دریافتی با استفاده از غذاهایی مانند شیرینی‌ها (شکر و شربت)، مارگارین، روغنهای نباتی، روغنهای شیرینی (شورتنینگ) به مقدار مناسب.
8- خوردن به اندازه کافی برای به دست آوردن وزن ایده آل بر حسب سن و قد. ممکن است مصرف بیشتر آجیل‌های و مارگارین لازم باشد.
9- استفاده از کتاب‌های آشپزی گیاهی مناسب، برای تهیه غذاهای خوشمزه و دارای ارزش غذایی.
توجه: گیاهخواری خالص برای خردسالان و کودکان پیشنهاد نمی‌شود. همچنین این رژیم برای زنان باردار و شیرده باید با دقت کامل تجویز شود.
یک رژیم گیاهخواری دارای برخی مشکلات تغذیهای به صورت طبیعی و ذاتی است، مگر آنکه فرد استفاده کننده آگاهی کافی از علم تغذیه داشته باشد.
جانشین‌های گوشت
گیاهخواران میتوانند گوشت مخصوص خود را میل کنند. امروز محصولات فراوانی از پروتئینهای گیاهی تهیه می‌شوند که شبیه گوشت هستند و مزه آن را نیز دارند.
در این مقاله هرجا که به آجیل اشاره شده است منظور گردو ، فندق، پسته و بادام است.
مطالعات جمعیتی نشان می‌دهد که افزایش بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی و برخی دیگر از بیماری ها، با افزایش مصرف گوشت همراه است.