میزان شیوع چاقی در میان کودکان شو نوجوانان رو به افزایش است. تقریباً از هر پنج کودک و نوجوان یک نفر اضافه وزن دارد. اگرچه مصرف چربی در رژیم غذایی کاهش یافته است. اما تعداد دفعات خوردن غذا در خارج از خانه افزایش یافته است و کالری و چربی غذاهای خورده شده نامشخص است.
دو دوره بحرانی در پیدایش چاقی، دوران نوزادی و دوران نوجوانی هستند.
بدون توجه به سن پیدایش چاقی، چاقی عمدتاً با افزایش سن همچنان باقی می‌ماند. بنابراین 30 تا 80 درصد کودکانی که اضافه وزن دارند، در بزرگسالی نیز این مشکل را خواهندداشت.
عوامل گوناگونی در پیدایش چاقی مؤثرند که از شمار آنها می‌توان به نوع تغذیه، میزان فعالیت بدنی، عوامل ژنتیک، سطح درآمد و سواد والدین، عوامل فصلی و نیز ناحیه جغرافیایی اشاره کرد. در باره دو مورد آخر باید اشاره کرد که معمولاً چاقی در کودکان و نوجوانان در زمستان بیشتر است. همچنین این معضل در مناطق شمالی کره زمین شیوع بیشتری دارد.
مشکلات چاقی در کودکان و نوجوانان
گرچه بسیاری از عوارض چاقی دوره کودکی همانند دوره بزرگسالی است، اما باید به این نکته اشاره کرد که بسیاری از کودکان چاق در میان همسن و سالان خود رنج می‌برند و به سختی از سوی آنها پذیرفته می‌شوند. این امر سبب کاهش خودباوری و اعتماد به نفس در آنها میشود. بیماری‌های ارتوپدیک و ناراحتی‌های مفصلی و درد پاها از عوارض شایع است. این امر به سبب فشار فراوانی است که وزن زیاد به این اعضا وارد می‌کند. زمینه‌های بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت و فشارخون نیز دراین سنین شکل می‌گیرد. هیپرلیپیدمیا (افزایش چربی‌های خون) در میان کودکان چاق شایع است.
محیط خانواده و عوامل رفتاری تأثیر بسزایی در بروز چاقی کودکان دارد. چاقی در کودکانی که تک فرزند هستند، شایع است. کودکانی که قربانی غفلت والدین هستند و از مشکلات روحی و روانی رنج می‌برند، در معرض خطر چاقی قرار دارند.
چاقی زمانی رخ می‌دهد که انرژی دریافتی از انرژی مصرفی بیشتر باشد. کودکان چاق سالانه حدود پنچ کیلوگرم چاق‌تر می‌شوند. این امر تنها با دریافت حدود 100 کالری مازاد در روز به دست می‌آید. انرژی سوختن برای یک گرم چربی حدود 9 کیلوکالری است. یکی از علت‌های اصلی چاقی در کودکان و نوجوانان بی تحرکی است. علت اصلی بی تحرکی در آنها تماشای تلویزیون و بازیهای کامپیوتری است. تقریباً 30 درصد کودکان بیش از 7 ساعت در روز به تماشای تلویزیون می‌پردازند. تماشای تلویزیون و انجام بازیهای کامپیوتری نه تنها سبب بی تحرکی میشود بلکه سبب مصرف مقدار فراوانی تنقلات پر انرژی و هله و هوله توسط کودکان درآن هنگام میشود. انجام فعالیت‌های بدنی در دختران در سنین نوجوانی و بلوغ کاهش می‌یابد که خود خطر بروز چاقی را افزایش می‌دهد.
کاهش چربی رژیم غذایی نخستین گام در کاهش وزن است. میزان چربی رژیم غذایی نباید از 30 درصد کل کالری رژیم بیشتر باشد.
افزایش فعالیت بدنی به روند کاهش وزن سرعت می‌بخشد. این امر همچنین سبب ثابت ماندن وزن پس از اجرای برنامه کاهش وزن میشود. اجرای 50 دقیقه ورزش سه بار در هفته و یا بیشتر کمک مؤثری در این راه است.
از آن جا که کودکان و نوجوانان چاق، نقشی در خریداری، آماده سازی و تهیه غذا ندارند، نقش والدین در درمان چاقی آنها بسیار مؤثر است. نخستین هدف در درمان کودکان چاق سعی در حفظ وزن آنها و جلوگیری از افزایش وزن است. اگر بتوان وزن این کودکان را حداقل یک سال حفظ کرد، به تدریج با افزایش رشد قدی تعادلی در وزن و قد ایجاد میشود. پس از آن می‌توان با تغییراتی در رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی فرد را به وضع مطلوب رساند.
آموزش به کودکان چاق و استفاده از هرم غذایی در درمان آنها مؤثر است. اطلاع از میزان چربی، پروتئین و کربوهیدرات غذاهای خریداری شده و خواندن نوشته‌های روی بسته ها امری ضروری است.
در برخی موارد می‌توان برای کودکان از علامت‌های سبز، زرد، قرمز (همانند چراغ راهنمایی) استفاده کرد. بدین ترتیب سبز نشانه غذاهای آزاد، زرد نشانه مصرف با احتیاط و قرمز نشان دهنده مصرف نکردن برخی غذاهاست.
این تجربه در کودکان 8-12 ساله مؤثر بوده است.
به جای تعیین محدودیت و گفتن این که نباید این غذاها را بخوری، بهتر است که به آنها بگوییم اگر این غذاها را بخوری بهتر است.
بسیاری از کودکان این حالت را بهتر می‌پذیرند. در هر صورت بهتر است انتخاب غذا به عهدۀ کودکان باشد و والدین آنها را در این کار یاری دهند. کودکان را در تنظیم برنامه غذایی و خرید خانه دخالت دهید. میان وعده‌های مناسب را به جای میان وعده‌های پرکالری و بی خاصیت در دسترسشان قرار دهید.
به همراه انجام این کارها باید الگوی فعالیت خانواده نیز تغییر یابد و اعضای خانواده نیز به جای تماشای تلویزیون، پیاده روی، فعالیت‌های خارج از خانه و نیز فعالیت‌هایی مانند باغبانی، شستن ماشین، نظافت و…. را در دستور کار کودک و نوجوان قراردهند.
در هر حال یک نکته را فراموش نکنید و آن اینکه همه تغییرات باید تدریجی باشد و از تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی بپرهیزید.